Wojsko Polskie WP

Siły Powietrzne

Siły Powietrzne – jeden z czterech rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, obok Wojsk Lądowych, Marynarki Wojennej i Wojsk Specjalnych. Ich głównym zadaniem jest prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych.
Ich prekursorem były siły powietrzne Błękitnej Armii podczas I wojny światowej. Do 1 lipca 2004 roku nosiły nazwę Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej (WLOP), które z kolei utworzono 1 lipca 1990 roku przez połączenie dwóch rodzajów sił zbrojnych: Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju.






Breguet 14A2 39. Eskadry Breguetów 16. eskadry wywiadowczej w Kijowie, 1920
Historia Sił Powietrznych zaczyna się z końcem I wojny światowej. W 1918 roku funkcjonowało kilka polskich eskadr stworzonych w innych państwach. W Rosji istniała eskadra przy oddziałach generała Józefa Dowbor-Muśnickiego, rozformowana w maju 1918 roku. We Francji pięć eskadr lotniczych powstało przy armii generała Józefa Hallera. Znalazły się w Polsce wraz z wyposażeniem w 1919 roku.

Siły Powietrzne zaczęto tworzyć w listopadzie 1918 roku. Początkowo opierały się na maszynach zdobycznych lub pozostawionych przez armie zaborców (niemiecką lub austriacką). Najwięcej sprzętu zdobyli powstańcy wielkopolscy w bitwie o Ławicę, rozegranej 6 stycznia 1919 roku, w której zdobyto kilkaset rozmontowanych i zakonserwowanych samolotów bojowych i balonów obserwacyjnych. Zdobyty sprzęt miał wartość 200 milionów marek niemieckich i stanowił największy łup wojenny w dziejach polskiego oręża. Na zdobytych samolotach 9 stycznia 1919 roku poznańska eskadra zbombardowała 12-kilogramowym ładunkiem lotnisko we Frankfurcie nad Odrą. Na sprzęcie tym walczono później o Lwów podczas walk polsko-ukraińskich i wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920. Od 1919 roku kupowano samoloty za granicą. W wyniku tego w 1920 roku Siły Powietrzne posiadały mieszankę samolotów brytyjskich, francuskich, niemieckich, austriackich i włoskich z okresu I wojny światowej. Głównie były to:
myśliwce: Bristol F.2B Fighter, SPAD XIII, Fokker D.VII, Oeffag D.III, Ansaldo A.1 Balilla, SPAD VII, Albatros D.III, Sopwith Dolphin, Fokker E.V (D.VIII)
bombowce i rozpoznawcze: Breguet 14, Ansaldo SVA-9, Salmson 2A2, Airco DH.9, Albatros C.X, Albatros C.XII, DFW C.V, LVG C.V i LVG C.VI.

1923–1932[edytuj]

W 1925 roku utworzono Oficerską Szkołę Lotnictwa w Grudziądzu, w 1927 przeniesioną do Dęblina.

Po wojnie z ZSRR przestarzałe samoloty wycofywano, a ich miejsce zajęły nowe, zakupione głównie we Francji. W latach 1924–1926 podstawowym myśliwcem został SPAD 61C1 (280 sztuk), lekkimi bombowcami kolejno: Potez XV (245 sztuk), Breguet XIX (250 sztuk) i Potez XXV (316 szuk), który był produkowany w Polsce na licencji. Cięższe bombowce to Farman F-68BN4 Goliath, a później Fokker F.VIIB/3m, również produkowany w Polsce. Później, na licencji czeskiej, wyprodukowano 50 samolotów Avia BH-33 pod nazwą PWS-A. Lotnictwo morskie do połowy lat trzydziestych używało francuskich łodzi latających, głównie Schreck FBA-17H, LeO H.13, LeO H.135B3 i Latham 43. Od początku lat trzydziestych lotnictwo polskie zaczęto wyposażać w samoloty polskiej konstrukcji, produkowane w Polsce. Pierwszym myśliwcem polskiej konstrukcji był następca PWS-A, samolot PWS-10, którego 80 egzemplarzy używano od 1932 roku.

1933–1938[edytuj]




Galeria



(1/3)▶

PZL.37 Łoś










W 1933 roku do służby weszły myśliwce PZL P.7a, wyprodukowane w liczbie około 150 sztuk, a następnie około 50 egzemplarzy PZL P.11a. W latach 1935–1936 jednostki wyposażono w myśliwce PZL P.11c (około 150 sztuk). Niestety, nowoczesne w 1935 roku samoloty cztery lata później były już przestarzałe. Rozwinięcie tych konstrukcji w postaci PZL P.24 było kierowane wyłącznie na eksport. Jedynie PZL.23 Karaś (166 sztuk) i PZL.37 Łoś (36 sztuk) względnie odpowiadały standardom ówczesnej broni. Prototyp PZL.50 Jastrząb nie doczekał się produkcji seryjnej. Podobny los spotkał ciężkie myśliwce PZL.38 Wilk i PZL.48 Lampart.

Do 1939 roku lotnictwo zorganizowane było w 6 pułków:
1 Pułk Lotniczy – Warszawa (1921–1939)
2 Pułk Lotniczy – Kraków (1921–1939)
3 Pułk Lotniczy – Poznań (1921–1939)
4 Pułk Lotniczy – Toruń (1924–1939)
5 Pułk Lotniczy – Lida (1928–1939)
6 Pułk Lotniczy – Skniłów (1925–1939)

1939

Osobny artykuł: Polskie Lotnictwo Wojskowe 1939.





Pomnik Lotników Polskich poległych w czasie II wojny światowej, Northolt Wielka Brytania
24 sierpnia 1939 roku pułki lotnicze zlikwidowano. Eskadry przydzielono do poszczególnych armii oraz brygad. Według danych z 1 września 1939 roku ogólna liczba samolotów wojskowych lotnictwa polskiego wynosiła 745, z czego w oddziałach bojowych 400 maszyn. Pozostałe 345 stanowiło sprzęt rezerwowy.

Skład lotnictwa bojowego:
brygada bombowa (PZL.37 Łoś)
brygada pościgowa (PZL P.7 i PZL P.11)
dywizjony liniowe (PZL.23 Karaś)
dywizjon morski (Lublin R.XIII)
eskadry łącznikowe (Lublin R.XIII towarzyszące poszczególnym armiom)

Z wyjątkiem Łosi sprzęt ten ustępował pod każdym względem samolotom niemieckiej Luftwaffe, a eskadry łącznikowe były niemal bezbronne.

Mimo prawie ośmiokrotnej przewagi liczebnej nieprzyjaciela, w walkach powietrznych poniósł on poważne straty. Już 1 września brygada pościgowa zestrzeliła w rejonie Warszawy 14 samolotów niemieckich, a nazajutrz piloci 142. Eskadry (4. Pułk Lotniczy) w rejonie Chełmży – 7. Ogółem w okresie od 1 do 17 września polscy myśliwcy zestrzelili na pewno 126 samolotów niemieckich, prawdopodobnie jeszcze 10 i uszkodzili 14. Ponadto polskie załogi bombowe zestrzeliły 11 maszyn, a artyleria przeciwlotnicza – kolejne kilkadziesiąt.

Według archiwalnych źródeł niemieckich Luftwaffe straciła bezpowrotnie w kampanii polskiej około 247 samolotów, w tym 91 w wypadkach lotniczych, a niemal tyleż zostało uszkodzonych.

Lotnictwo polskie straciło około 70% sprzętu i wielu lotników. 17 września do Rumunii przeleciały 43 samoloty P.7 i P.11 oraz część Łosi. Pomiędzy 17 a 20 września większość lotników polskich przekroczyła granicę rumuńską i węgierską.

1940 (Francja)

Osobny artykuł: Polskie Siły Powietrzne we Francji.

Po upadku Polski zaczęto tworzyć nowe jednostki we Francji. Jedyną sformowaną przed atakiem Niemiec na Francję był dywizjon 1/145, wyposażony w myśliwce Caudron CR.714 (przerobione na wojskowe samoloty sportowe, była to jedyna jednostka używająca tych maszyn). Polskich pilotów przydzielano do dywizjonów francuskich i tak zwanych kluczy kominowych. Latali na wielu typach maszyn, jednak najwięcej z nich na myśliwcach Morane-Saulnier MS.406.

1940–1947 (Wielka Brytania)[edytuj]

Osobny artykuł: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii.

1943–1989

Początki lotnictwa ludowego Wojska Polskiego sięgają 7 lipca 1943 roku, kiedy to dowódca 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki wydał rozkaz Nr 43 o sformowaniu 1. Samodzielnej Eskadry Lotnictwa Myśliwskiego. Na miejsce formowania wybrano lotnisko Grigoriewskoje. 20 sierpnia 1943 roku eskadrę rozwinięto do rozmiarów pułku, któremu nadano nazwę: 1. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa".

1 kwietnia 1944 roku przystąpiono do formowania 2. Pułku Nocnych Bombowców „Kraków”. 31 października „zorganizowano” Dowództwo Lotnictwa Frontu Wojska Polskiego. Wymieniony organ dowodzenia, z gen. Fiodorem Połyninem na czele, powstał w wyniku przemianowania radzieckiego Dowództwa 6. Armii Lotniczej.

Po zakończeniu wojny (10 maja 1945 roku), polskie lotnictwo wojskowe przebazowano z terenu Niemiec do stałych miejsc postoju w kraju. Dysponowało wówczas następującymi jednostkami:
1 Mieszany Korpus Lotniczy (mp. Łowicz) 1 Dywizja Lotnictwa Bombowego 3 Pułk Lotnictwa Bombowego
4 Pułk Lotnictwa Bombowego
5 Pułk Lotnictwa Bombowego

2 Dywizja Lotnictwa Szturmowego (mp. Łódź) 6 Pułk Lotnictwa Szturmowego (mp. Ujazdów k. Tomaszowa Mazowieckiego)
7 Pułk Lotnictwa Szturmowego (mp. Ujazdów k. Tomaszowa Mazowieckiego)
8 Pułk Lotnictwa Szturmowego (mp. Łódź)

3 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (mp. Kutno) 9 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego
10 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego
11 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego

1 Eskadra Lotnictwa Łącznikowego

4 Mieszana Dywizja Lotnicza (mp. Bydgoszcz) 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa”
2 Pułk Lotnictwa Szturmowego „Kraków”
3 Pułk Lotnictwa Szturmowego


Jednostki samodzielne
12 Pułk Lotnictwa Sanitarnego
13 Pułk Lotnictwa Transportowego
14 Samodzielny Pułk Korekcji i Zwiadu
15 Samodzielny Pułk Lotniczy
17 Pułk Lotnictwa Łącznikowego
3 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
4 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
5 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
6 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego
103 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Łącznikowego

Pod koniec 1945 roku na stanie sił powietrznych znajdowały się 643 samoloty:
152 Jak-9 (wszystkich wersji)
177 Ił-2 (wszystkich wersji)
121 Pe-2 (wszystkich wersji)
36 UT-2
138 Po-2
11 C-47
4 Li-2
2 Szcze-2
1 P-39
1 Bf 108

Po wojnie nadal rozwijano polskie lotnictwo. Z ZSRR dostarczono bombowce Pe-2 i Tu-2 (w 1950 roku) oraz bombowce treningowe USB-1 i USB-2. W 1949 roku do służby wprowadzono przebudowane na bombowce treningowe samoloty transportowe Li-2sb. W 1950 roku przeszkolono pierwszych pilotów na samolotach odrzutowych (Jak-17)[1]; do uzbrojenia weszły transportowce Ił-12 oraz samoloty treningowe Jak-18 i treningowe bombowce UTB-2. W 1951 roku pojawiły się pierwsze odrzutowce – Jak-23 i MiG-15 (również w wersji dwumiejscowej UTIMiG-15), a w 1961 roku następca MiG-a-15 – MiG-17.

Poza dostawami z ZSRR Polska podjęła również produkcję licencyjną: MiG-ów-15 (jako Lim-1, w 1952 roku) i MiG-ów-15bis (jako Lim-2, od 1957 roku). W 1955 roku rozpoczęto produkcję MiG-ów-17 (jako Lim-5). W 1964 roku powstało krajowe rozwinięcie tego samolotu – szturmowy Lim-6bis.


Wspólny przelot samolotów bojowych wszystkich trzech typów użytkowanych przez Siły Powietrzne. Od czoła formacji: F-16, MiG-29, Su-22.

Jedyny odrzutowy bombowiec, Ił-28, wszedł do służby w 1952 roku. Siedem lat później Polska otrzymała niewielką liczbę samolotów MiG-19, a w 1963 roku podstawowym samolotem myśliwskim stał się MiG-21. W 1979 roku do służby trafiła mała liczba samolotów MiG-23, a w roku 1989 – MiG-29.

Od 1949 roku podstawowym samolotem szturmowym był Ił-10 (od 1951 roku również wersja treningowa UIł-10). Począwszy od roku 1965 lotnictwo szturmowe zaczęło używać odrzutowców, początkowo Su-7, następnie Su-20 (1974) i Su-22 (1984).

Jedyny odrzutowy samolot szkolny, PZL TS-11 Iskra, zastąpił tłokowe Junak-2 (w służbie od 1952 roku), Junak-3 (1954) i TS-8 Bies (1958). Następca Iskry, PZL I-22 Iryda, przez pewien czas znajdował się w małej liczbie na wyposażeniu Wojsk Lotniczych, lecz ciągłe problemy sprawiły, że wszystkie Irydy wróciły do fabryki w celu dokonania modyfikacji i obecnie nie znajdują się na wyposażeniu wojska.

Od 1951 roku funkcję samolotu wielozadaniowego spełniał Jak-12, w 1955 roku dołączył do niego An-2, a później również Wilga-35P.

Samoloty transportowe i pasażerskie to kolejno: Ił-14 (od 1955 roku), Ił-18 (1961), An-12B (1966), An-26 (1972), Jak-40 (1973) i Tu-154.

W okresie powojennym polskie lotnictwo zostało również wyposażone w śmigłowce: wielozadaniowy SM-1 (licencja Mi-1) od 1956 roku, wielozadaniowy Mi-4 od 1958 roku, wielozadaniowy SM-2 od 1960 roku, Mi-2 i Mi-8 (później również Mi-17) od 1968 roku, a także szturmowy Mi-24 od 1976 roku. W użyciu znalazły się również amfibijny Mi-14 i ciężki transportowy Mi-6.

W 1954 Wojska Lotnicze połączono z Wojskami Obrony Powietrznej Kraju, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. Nowa formacja skupiała zarówno jednostki lotnicze, jak i przeciwlotnicze. W 1962 rozdzielono je ponowie na Wojska Lotnicze i Wojska Obrony Powietrznej Kraju jako odrębne rodzaje sił zbrojnych. Ta struktura funkcjonowała nieprzerwanie przez 28 lat.

1990–2004

1 lipca 1990 roku ponownie połączono oba elementy, tworząc Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej.

Po 2004

W roku 2006 do uzbrojenia weszły dwa nowe typy maszyn: na początku roku lekki śmigłowiec PZL SW-4, 9 listopada zaś – pierwsze samoloty F-16C/D, które w przetargu na myśliwiec wielozadaniowy pokonały Gripena i Mirage’a 2000.

16 stycznia 2009 roku wycofano ze służby ostatni z 12 samolotów transportowych An-26. 24 marca przekazano pierwszy z pięciu samolotów transportowych C-130 Hercules.

Po 10 kwietnia 2010 roku Ministerstwo Obrony Narodowej wyczarterowało na cztery lata dwa samoloty Embraer 175 od PLL LOT do przewozu najważniejszych osób w państwie; samoloty te pozostały maszynami cywilnymi i nie są oznaczone szachownicą lotniczą[2].

Dowódcy Sił Powietrznych Polski[edytuj]

Szef Sekcji Żeglugi Napowietrznej
1918 – ppłk pil. Hipolit Łossowski

Dowódca Wojsk Lotniczych
1918-1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski

Inspektorzy Wojsk Lotniczych
1919 – ppłk pil. Hipolit Łossowski
1919-1920 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz

Szefowie Departamentu Żeglugi Powietrznej
1920-1923 – gen. bryg. pil. Gustaw Macewicz
1923-1924 – gen. bryg. pil. François-Lèon Leveque
1924-1926 – gen. bryg. pil. Włodzimierz Zagórski
1926-1936 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski

Dowódcy Lotnictwa w Ministerstwie Spraw Wojskowych
1936-1939 – gen. bryg. pil. Ludomił Rayski
1939 – gen. bryg. pil. Władysław Kalkus

Inspektorzy Obrony Powietrznej Państwa
1936 – gen. dyw. Gustaw Orlicz-Dreszer
1936-1939 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Naczelny Dowódca Lotnictwa i OPL, Dowódca Lotnictwa i OPL
1939-1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Dowódca Polskich Sił Powietrznych
1940 – gen. bryg. pil. Józef Zając

Inspektorzy Polskich Sił Powietrznych
1940-1943 – gen. bryg. pil. Stanisław Ujejski
1943 – płk pil. Stanisław Karpiński
1943-1944 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki

Dowódca Polskich Sił Powietrznych
1944-1947 – gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki

Dowódca Lotnictwa Frontu Polskiego (na Wschodzie)
1944-1945 – gen. dyw. pil. Fiodor Pietrowicz Połynin

Dowódca Lotnictwa WP
1945-1947 – gen. broni pil. Fiodor Pietrowicz Połynin

Dowódcy Wojsk Lotniczych
1947-1950 – gen. bryg. Aleksander Romeyko
1950-1954 – gen. broni pil. Iwan Turkiel

Dowódcy Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (samodzielny organ dowodzenia w latach 1951-1954)
1951-1952 – gen. bryg. Nikołaj Trawin
1952-1954 – gen. bryg. Siergiej Sazonow

Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju
1954-1956 – gen. broni pil. Iwan Turkiel
1956-1962 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki

Dowódca Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju (w ramach Dowództwa Wojsk Lotniczych i OPL OK)
1959-1962 – gen. bryg. pil. Czesław Mankiewicz

Główni Inspektorzy Lotnictwa
1962-1963 – gen. dyw. pil. Jan Frey-Bielecki
1963-1967 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski

Dowódcy Wojsk Lotniczych
1967-1972 – gen. dyw. pil. Jan Raczkowski
1972-1976 – gen. dyw. pil. Henryk Michałowski
1976-1983 – gen. dyw. pil. Tadeusz Krepski
1983-1989 – gen. dyw. pil. Tytus Krawczyc
1989-1990 – gen. dyw. pil. Jerzy Gotowała

Dowódcy Wojsk Obrony Powietrznej Kraju
1962-1967 – gen. dyw. pil. Czesław Mankiewicz
1967-1976 – gen. dyw. pil. Roman Paszkowski
1976-1990 – gen. broni Longin Łozowicki

Dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (po scaleniu WOPK i Wojsk Lotniczych w 1990 roku)[3]
1990-1995 – gen. broni pil. Jerzy Gotowała
1995-1999 – gen. dyw. Kazimierz Dziok
1999-2002 – gen. broni pil. Andrzej Dulęba
2002-2004 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski

Dowódcy Sił Powietrznych (zmiana nazwy z WLOP na Siły Powietrzne 1 lipca 2004 r.)
2004-2005 – gen. broni pil. Ryszard Olszewski
2005-2007 – gen. broni pil. Stanisław Targosz)[4]
2007-2010 – gen. broni pil. Andrzej Błasik[5]
Od 2010 – gen. broni pil. Lech Majewski[6]